#‏دل_ديدني_هاي_شهرسرب_وسراب‬ (55) 

مثلث بیهودگی! 

من مردمانی را دیدم که هماره و همیشه می دویدند.

دویدن از پی نان ،

مدیریت شایعه(10)

مخاطبان شایعه

اندیشمندان ارتباطات، مخاطبان شایعه را چند دسته عنوان می‌کنند:

دسته اول به جای آن که پیام را به وقت پردازش کنند یا در مورد صحت و ستم آن جستجو کنند، عین آنچه را که شنیده‌اند، به سایرین منتقل می‌کنند و طبیعی است که به علت دقت ناکافی، فراموشی، هیجان و ... تا حدی در آن دخل و تصرف نیز  صورت می‌گیرد؛

دسته دوم صلاحیت لازم برای درک موضوع مطرح شده به صورت شایعه را ندارند، اما متکی بر آراي صاحب نظران هستند و سعی در آگاهی از حقیقت موضوع دارند؛

دسته سوم افرادی هستند که از شایعات به شدت استقبال می‌کنند و خود را همرنگ افراد شایعه‌پراکن جلوه می‌دهند و خود نیز از شایعه‌سازی دریغ نمی‌ورزند؛

دسته چهارم انسان های آگاهی هستند که نه تنها به سادگی هر مطلبی را نمی‌پذیرند؛ بلکه تلاش در مبارزه با شایعه‌پراکنی و پیشگیری از آن دارند.

(خالدی، سمانه؛ مقاله شایعه، روزنامه 19 دی قم، شماره 325، 3 شهریور، 1383، ص7)

بکوشیم تا در برخورد با شایعات جزو دسته چهارم باشیم.

در مقالات پسین به سراغ راهکارهای مقابله با شایعه می رویم.

ادامه دارد...

مدیریت شایعه(9)

شایعه و شایعه پراکنی از دیدگاه قرآن

پدیده شایعه سازی و شایعه پراکنی، گویا سابقه ای به درازای تاریخ بشر دارد. 

 ویرژیل، شاعر رومی سده اوّل قبل از میلاد، در مورد شایعه و سرعت انتقال آن می گوید: 

  «ای شایعه! هیچ شیطان دیگری از تو سریع تر و تندتر نیست. تو با هر حرکتی که به جلو می روی، قدرت ویران کننده بیشتری به دست می آوری».

⁽مقاله «رقص شیطانی تخریب»، مجله طبرستان سبز، ش 38 )

در تاریخ اسلام نیز این پدیده، مسائل و مشکلات زیادی را برای جامعه نوپای اسلامی، پدید آورده بود. 

در قرآن از شایعه پراکنان به «مُرجِفین» تعبیر شده است. «اِرجاف» به معنای شایعه آمده است، و جالبْ این که «ارجاف» از ریشه «رجف» یعنی «لرزیدن» است، و عبارت است از دروغ پراکنی و انتشار اخبار باطلی که دل های مردم را می لرزانند و نگرانشان می کنند.

در سوره احزاب، خداوند، شایعه سازان را با منافقان که در قلب هایشان مرض و ناپاکی است، برابر دانسته است.^{(احزاب،۶۱)}

 علاّمه طباطبایی در تفسیر «المیزان» می فرماید:

  «کلمه «مُرجِفون» جمع اسم فاعل از ارجاف است و ارجاف به معنای اشاعه باطل و در سایه آن، استفاده های نامشروع بودن و یا حداقل، مردم را دچار اضطراب کردن است. 

ایشان در ادامه می فرماید: «معنای آیه این است که: 

سوگند می خورم اگر منافقان و بیماردلان، دست از فسادانگیزی برندارند و کسانی که اخبار و شایعات دروغی در بین مردم انتشار می دهند تا از آب گل آلود، ماهیِ اغراض شیطانی خود را بگیرند و یا حدّاقل در بین مسلمانان، ایجاد دلهره و اضطراب کنند، ما تو را مأمور می کنیم تا علیه ایشان قیام کنی و نگذاری در مدینه و در جوارت زندگی کنند».

⁽المیزان، محمدحسین طباطبایی، ترجمه: موسوی همدانی، ج 16، ص 510 )

#دل_ديدني_هاي_شهرسرب_وسراب (54) 

انسان« انتخابگر» بر سر دوراهی« زاری» و «زر»! 

من فقر و ثروت را ديدم كه هر دو دست در آغوش يكديگر «خفته» در ذهن ها «نهفته» بودند.
هر دو چشم انتظار اين كه صاحبشان كدام يك را« بيدار »كند و كدام را« بی کار»؟ 

بنابراین دانستم این ماییم که باید برگزینیم«فقر و عسرت » را یا «رفاه و ثروت» را!

این انسان انتخابگر است که می تواند در «ناز و نعمت» باشد یا در «نیاز و نقمت»!

(#شفیعی_مطهر)

مديريت شايعه (8)

انگیزه های شایعه پراکنی

#شفیعی_مطهر

شایعه پراکنی همانند همه کنش های اجتماعی، نیازمند به وجود انگیزه هایی است که شخص را به انجام دادن آن سوق می دهند. این که افراد به چه انگیزه ای شایعه را می سازند و یا آن را می پراکنند، از جمله بحث هایی است که روان شناسان اجتماعی و جامعه شناسان به آن پرداخته اند. 

اصولاً شایعه بر اساس سه رشته از احساسات انتشار می یابد: 

ترس، امید و تنفّر. 

  انسان ها هنگامی که از پدیده ای احساس ترس داشته باشند، یا از موضوعی احساس تنفر کنند و یا به چیزی امید بسته باشند، از آمادگی لازم برای ساخت و رواج شایعه درباره آن، برخوردار هستند.

افراد، شایعه را به این دلیل تکرار می کنند که بعضی از نیازهای آنان از این طریق، ارضا می شود. شایعه ای که سوء ظن یا تنفّر را به همراه دارد یا شایعه ای که ترس یا امیدواری را بیان و اثبات می کند، قادر به تکرار شدن است و توسط احساسات و هیجان های گوینده شایعه تقویت می شود.

زمانی که افراد زیادی از اقشار جامعه در زندگی فردی و یا حیات جمعی خود، به هر دلیلی از جمله فشارهای روانی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... همواره به طور جدّی، نگران و مضطرب باشند، انگیزه ساخت و شیوع شایعه بیشتر می شود. در حقیقت، شایعه به گونه ای با ناامنی و اضطراب همراه است، که هر قدر عدم امنیّت روانی و اضطراب در میان افراد فزونی یابد، به همان میزان، شایعات هم بیشتر می شوند.

بدین ترتیب، می توان نتیجه گرفت که: بین «شایعه» به عنوان پدیده اجتماعی و «اضطراب» به عنوان پدیده ای روانی، تعاملی دو سویه وجود دارد؛ بدین معنا که از یک سو، اضطراب از انگیزه های ساخت و رواج شایعه است و از سوی دیگر، شایعه نیز در پیدایی اضطراب، مؤثّر است. 

ادامه دارد...

#دل_ديدني_هاي_شهرسرب_وسراب (53) 

 رویش بذر «خوشبختی» در سنگلاخ« سختی »

من جوانه هاي موفقيت را ديدم كه تنها در« بستر بحران ها» و «خاکستر حرمان ها»مي روييد 

و بر سنگلاخ« سختي ها» و شاخسار «شوربختی ها» مي باليد.
زیرا بذر «خوشبختی» تنها در سنگلاخ «سختی» می روید! 

بنابراین از سختی ها «نباید هراسید» و از بدبختی ها« نشاید ترسید»!

(#شفیعی_مطهر)

#دل_ديدني_هاي_شهرسرب_وسراب (52) 

مدال خودباوری

 من مدال هايي را ديدم كه نه بر« سینه قهرمانان» ، كه بر «گنجينه اذهان» مي آويختند.
اين مدال ها را تنها به ذهنيت هاي موفق« مي بخشيدند» و تنها بر سينه خودباوران «مي درخشيدند». 

(#شفیعی_مطهر)

مدیریت شایعه(7)

 کارکرد شایعه 

#شفیعی_مطهر

به عقیده جامعه شناسان، شایعه، پدیده ای است اجتماعی که هم می تواند کارکرد مثبت داشته باشد و هم کارکرد منفی ؛ امّا گویا کارکرد منفی شایعه، بیش از کارکرد مثبت آن است. 

  امروزه، در علوم اجتماعی و به طور ویژه در «ارتباطات اجتماعی»، شایعه نیز یک «رسانه» محسوب می شود ؛ رسانه ای که در دست نخبگان جامعه بويژه در فضای جوامع بسته و در برابر حاکمان غیرمردمی و قدرت های فاقد مشروعیت سیاسی، کارکرد مثبت پیدا می کند 

(ر.ک: درس های دموکراسی برای همه، حسین بشیریه، تهران: نگاه معاصر ؛ جامعه شناسی سیاسی معاصر / زندگی در جهان شبکه ای، کیت نش، ترجمه: محمدتقی دلفروز، کویر) (حدیث زندگی)

ایجاد فضای ناسالم و به خطر افتادن امنیت عمومی، انحراف افکار عمومی از اهداف اصلی به سوی اهداف جزئی، ایجاد تفرقه، رویارویی و صف بندی اقشار مختلف جامعه، ایجاد بدبینی و سلب اعتماد مردم از دولتمردان، کاهش اعتماد مردم به وسایل ارتباط جمعی داخلی و روی آوردن به منابع غیر رسمی و از همه مهم تر، گسترش ناامنی، ترس، اضطراب و نگرانی را می توان از مهم ترین کارکردهای منفی شایعه برشمرد.

برای روشن شدن نقش شایعه پراکنی در ایجاد فضای ناامنی و اضطراب به بررسی یک نمونه تاریخی می پردازیم.

  ادموند تایلور در کتاب خود به نام «راهبُرد وحشت» (منتشر شده در 1940م) توضیح می دهد که در آن ایّام، در جریان جنگ دوم جهانی، چگونه آلمان ها هنگام آماده شدن برای حمله، قربانیان خود را در داستان های وحشت آور و مطالب القا کننده احساس شکست، غرق می كردند. آن ها با استفاده از رادیو، شایعات را در داخل کشورهای طرف جنگ، پخش می نمودند. این نوع داستان ها هم زمان با طرح قریب الوقوع بودن تهاجم نظامی، خبر نزدیک بودن مذاکرات صلح را نیز پخش می کردند. هدفِ این نوع شایعات، ایجاد سردرگُمی و تضعیف روحیه بود. از این طریق، صداقت دولت های متّفقین (رو در روی آلمان) و قابلیتشان در کمک به کشورهای مضطرب، در هاله ای از تردید و ابهام فرو می رفت.

آلمانی ها هم زمان با آن داستان های دروغین، اخبار بی اساس پیروزی بزرگ لهستان و فرانسه را پخش می کردند، تا موجب شکل گیری امیدهای بی جا و نادرست شوند. این امیدهای دروغین به زودی به ناامیدی و در نتیجه، وحشت و اضطراب بیشتر منتهی می شد.

شایعه هرگز چیزی را ثابت نمی کند. بلکه از طریق ایجاد بی اعتمادی، کار خود را به انجام می رساند. شایعه می تواند حوادث را در هاله ای از دود قرار دهد تا درک حقیقت وقایع، به آسانی و برای هر کسی میسّر نباشد.

 ان شاءالله دنباله اين بحث را در مقال پسین با عزيزان در ميان خواهيم گذاشت.

                                در كسب رضاي حق موفق باشيد

ادامه دارد...

#دل_ديدني_هاي_شهرسرب_وسراب (51)

مزار آرزوهای «خفته» و امیدهای «نشکفته»
 

* من مزاري از آرزوهای «خفته» و امیدهای« نشکفته» را ديدم،
 همه خشك و« سوگوار»، و افتاده بر« رهگذار» ،
بي بار و «بي برگ» و همسايه «مرگ» ؛
همه خفته بر بستري «گِلين» و بر سينه هر يك سنگي« سنگين» ؛
 همه با حسرت هاي «گران» و نگاه هاي« نگران» به سوی« دگران» ؛
اما در دل ها هنوز هزاران شاخه« آرزو» و جوانه اميد «خودرو» در حال روييدن و باليدن بود! 

(#شفیعی_مطهر)

مديريت شايعه (6)

انواع متفاوت شایعه  

#شفیعی_مطهر

از ديدگاهي ديگر براي شايعه انواعي متفاوت تعريف شده است:

“لازم به ذکر است که باتوجه به آسيب‌پذيرى شديد جامعه ما نسبت به رواج شايعات و تلاش فراوان برخی عوامل در ترويج شايعه‌‌هاى سياسي،‌ اقتصادي، امنيتى و اجتماعى در جامعه و تخريب سلامت و تعادل روانى مردم، جا دارد که دستگاه هاى علمي، فرهنگى و تبليغاتى کشور سرمايه‌گذارى بيشترى در اين راستا انجام دهند. يعنى ضمن تجزیه و تحليل علمى شايعات و ريشه‌‌هاى آن ها به تشريح عواقب شايعه‌سازى و ترويج آن براى مردم بپردازند.”

 1)  شايعه ترس افكني:

بخشى از شايعات به منظور ايجاد ترس و وحشت و نگرانى در جامعه توليد و پخش مى‌شوند. مثلا در سال 1370ه-.ش. شايعه‌اى در شهرها و روستاهاى دور افتاده هند رواج يافت که : 

“باندهاى خاصى براى ربودن بچه‌ها از خيابان ها به وجود آمده است”.

ضمنا شايع شد که منظور از اين اقدام، فروش بچه‌ها به بانک هاى خون يا فروش اعضاى بدن آن ها و به کارگيرى آن ها در باندهاى دزدى و گدايى است. در پى رواج اين شايعه در دل پدران و مادران ترس عجيبى مستولى شد، تا آنجا که على‌رغم انکار رسمى موضوع از سوى مسئولان امر ، آن ها از اعزام فرزندان خود به مدارس اجتناب ورزيدند.

ضمنا افراد زيادى به تهمت بچه‌دزدى و بدون هيچ محاکمه و تحقيقى توسط مردم اعدام شدند.

2)  شايعه گسترش بدبيني:

منظور از شايعه ترويج بدبينى و آزار و اذيت نسبت به اشخاص يا گروه‌هاى محبوب يا مقتدر در جامعه است. مثلا: شايعاتى که عليه پيامبر اکرم (ص) در صدر اسلام منتشر مى‌شد و نسبت شاعر بودن به آن حضرت مى‌دادند 

(سوره ياسين: آيه 69.)

همچنين شايعه جنگ قدرت در ايران که بارها از سوى برخی مطرح شده است.البته من نمی دانم این شایعه تا کجا حقیقت دارد!!

3)  شايعه تفرقه‌افکنانه:

اين شايعه بر مبناى اصل “تفرقه‌ بينداز و حکومت کن” يا “فرق تسد” استوار است.
و با هدف ايجاد اختلاف در بين فرمانده و سربازان و يا بين دو همسر يا دو طايفه و گروه و امثال آن توليد و پخش مى‌شود.

مثلا: پس از اشغال منطقه غزه توسط صهيونيست‌ها در سال 1366 شايع شد که مسيحيان از حاکمان اشغالگر خواسته‌اند که مسجد بزرگ غزه به کليسا تبديل شود.

هدف از اين شايعه ايجاد شکاف در وحدت ملى فلسطينيان از طريق تحريک احساسات دينى بود.

4)  شايعه فريبكارانه:

اين شايعه همچون پرده‌اى از دود است که براى پنهان‌سازى اهداف واقعى دشمن استفاده مى‌شود. مثلا در تاريخ 8/6/1941 وزير تبليغات آلمان دکتر گوبلز ضمن چاپ مقاله‌‌اى درخصوص جزيره کريت به طور ضمنى اشاره کرد که ارتش آلمان در ابتدا قصد حمله به انگلستان را دارد و سپس روسيه، در حالى که نقشه اصلى بر مبناى هجوم به مسکو بود!

5)  شايعه اقتصادي

هدف از شايعه ايجاد حالتى از نگرانى و ترس در بازار مالى يا اوضاع اقتصادى کشور به ويژه در زمان بحران ها و جنگ هاست.

مثلا: در آمريکا شايعاتى درباره توليدات رستوران هاى مک دونالد ظاهر شد که مى‌گفت: اين رستوران ها به محتواى ساندويچ‌هاى خود کرم هايى اضافه مى‌کند تا پروتئين آن ها افزايش يابد. در پى اين شايعه تعداد زيادى از مردم به علت سلامتى خود از خريد اين توليدات خوددارى کردند و مديريت اين رستوران ها را مجبور به صرف هزاران دلار نمود تا بر اين شايعه ويرانگر سيطره يابد.

6) شايعه ناموسي:

اين شايعه در پى جدايى بين زن و شوهر و هتک حرمت افراد از طريق بدنام کردن يکى از همسران است که به آن« قذف» گفته مى‌شود. مثلا حادثه افک که در آيات 20-10 سوره نور نقل شده ، درباره يکى از اين شايعات است. در شان نزول اين آيات مفسران گفته‌اند که يکى از همسران پيامبر اکرم (ص) مورد تهمت ناموسى قرار مى‌گيرد (در برخى کتاب ها نام اين زن را ماريه قبطيه و در کتب اهل‌سنت عايشه ذکر کرده‌اند.)

مسلمانان از اين مساله سخت ناراحت مى‌شوند تا آن که اين آيات نازل مى‌شود. در اين آيات مومنانى که فريب اين تهمت را خورده و تحت تاثير قرار گرفتند، مورد سرزنش واقع مى‌‌شوند و خداوند متعال مى‌فرمايد: 

چرا هنگامى که اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و کسى که همچون خود آن ها بود) گمان خير نبردند؟ چرا نگفتيد که اين دروغى بزرگ و آشکار است؟

چرا چهار شاهد برا‌ى آن نياوردند؟ اکنون که چنين گواهانى نياوردند، آنان در پيشگاه خدا دروغگو هستند.”

ادامه دارد...